Küreselleşme,Yabancı Sermaye ve Türkiye Turizmi

 

İçinde bulunduğumuz yüzyılda, ülkeler ve bölgeler arasındaki mesafelerin giderek ortadan kalktığını görmekteyiz. Ülkelerin birbirine yaklaşmaları, coğrafik sınırların ortadan kalkması, ülkelerin siyasal, sosyal, ekonomik, hukuki ve kültürel açıdan yakınlaşmaları günümüzde, küreselleşme kavramı ile tanımlanmaktadır. Küreselleşme, aynı zamanda üretim faktörlerinin de serbest dolaşımı ve sermayenin uluslararalılaşması anlamına gelmektedir.

 

Son dönemlerde dünya ticaretinin gittikçe yaygınlık kazanması, çok uluslu firmalar kanalıyla doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının büyük hacimlere ulaşması ve sermaye hareketlerinin uluslararalılaşması dünyadaki küreselleşme sürecini hızlandırmıştır. 1980’lerde hız kazandığını ve sermaye hareketlerinin bu tarihlerden itibaren öncelikle sanayileşme ve ekonomik birlik kurmuş ülkeler doğru çok sınırlı da olsa yöneldiğini görmekteyiz.

 

Bir ülkenin ekonomik gelişmesini belirleyen faktörlerin başında şüphesiz o ülkenin sahip olduğu ekonomik kaynakların miktarı, kalitesi ve üretim teknolojisi yer almaktadır. Üretim faktörleri içinde miktar ve kalite itibariyle artırılmaya en elverişli olanı da kuşkusuz sermaye faktörüdür. Sermaye faktörü makine teçhizat gibi fiziki sermaye içeriği gibi, insanın bilgi, eğitim ve tecrübesinde içine alan beşeri (human) sermayeyi de içine almaktadır. Ancak bir üretim faktörü olarak sermaye bir ülke4nin sahip olduğu tasarruflarla finanse edilir. İhtiyaç duyulan sermaye ve bunun için gerekli olan yatırım harcamaları yurtiçi tasarruflarla karşılanamıyorsa yurtiçi tasarruflar yurtdışı tasarruflarla desteklenebilir. Bu nedenle gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere sermaye transferi dünya ekonomisinde sağlıklı bir denge için zorunlu görülmektedir.

 

Gelişmekte olan ülkeler yurtiçi tasarruflar bu ülkelerin ihtiyaç duydukları yatırımları karşılayacak düzeyde değildir. Bu sebeple bu ülkelerin kalkınma hamlelerinin gerçekleştirilmesinde yabancı sermayeye büyük bir ihtiyaç duyulmaktadır.

 

Yabancı sermaye çeşitli şekillerde ve çeşitli kanallardan temin edilebilir. Yabancı sermaye bir ülkeye doğrudan borçlanmalarla, ya portföy yatırımları şeklinde veyahutta doğrudan yatırımlar şeklinde giriş yapar. Hangi kanaldan gelirse gelsin yabancı tasarrufların başka bir ülke ekonomisine transferi niteliğinde olan yabancı sermaye, giriş yaptığı ülkenin ekonomik kaynaklarının artırıcı bir rol oynar.

 

Özellikle yabancı sermayenin doğrudan yatırım şeklinde bir ülkeye girmesi, o ülkede üretim kapasitesini artırır. Ayrıca, beraberinde getirdiği teknoloji, işletmecilik bilgisi ve yerli personelin eğitilmesi imkânları ile de üretim verimliliğini yükseltir. Kuşkusuz, doğrudan yabancı sermaye, yurtiçi ekonomik dinamizmi artırarak ve firmalar arası gerçekleştirilmesine olanak sağlar.

Mikro ekonomik düzeyde getireceği olumlu etkilerinin yanı sıra, yabancı sermaye girişleri makro ekonomi düzeyinde de ekonomik gelişmeyi hızlandırıcı bir etki yaratacaktır. Yabancı sermaye yatırımları ile ekonomi de toplam efektif talep artacak: milli gelir ve istihdam seviyesinde artışlar sağlanacak ve döviz tasarrufları veya döviz kazançları yoluyla da dış ticaret teşvik edilmiş olacaktır.

 

Turizm endüstrisinin gelişme imkânları bol ve turizm potansiyeli yüksek olan ülkeler açısından konuya bakıldığında, turizm sektörünün yabancı yatırımlar için çok cazip bir alan oluşturduğunu iddia edebiliriz. Bu özelliği nedeniyle, gelişmiş olan ülkeler yönünden olduğu kadar gelişmekte olan ülkeler içinde turizm sektörü, üzerinde en çok durulan ve bunun için de en çok teşvik görmeye hak kazanan sektör olma niteliğine sahiptir.

 

Türkiye açısından bakıldığında konunun önemi daha iyi anlaşılacaktır. Çünkü deniz, iklim ve coğrafi zenginlikleri yanında, çok değişik tarihi ve kültürel zenginliklere de sahip olan ülkemiz turizm sektörünün gelişmesi bakımından büyük bir potansiyele sahiptir. Bu potansiyelin harekEte geçirilebilmesi için öncelikle devlet tarafından gerekli altyapı hizmetlerinin sağlanması ve üstyapı yatırımlarının da genelleştirilmesi gerekmektedir. Yabancı yatırımların buradaki tamamlayıcı rolü ve desteği büyük önem kazanmaktadır. Bu destek sadece, yabancı sermayenin ilave bir fon ve döviz kaynağı sağlanmasından değil, aynı zamanda, modern işletmeciliğin gerektirdiği yöntemleri, yetişmiş personeli ve ileri teknolojiyi de beraberinde getirmesinde, girişim riskinin paylaşılması, yeni piyasaların ele geçirilmesi ve Türkiye turizminin daha kolay tanıtılabilmesi açısından da önem kazanmaktadır.

 

Bu çalışmamızda küreselleşme sürecinde doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının gelişimi ve yabancı sermaye yatırımlarının genel olarak Türkiye ekonomisi ve özel olarak da turizm sektörü açısından oynadığı rol irdelenmektedir.

 

 

I. BÖLÜM

 

1.1 Genel Olarak Küreselleşme

1.2  Küreselleşmenin Boyutları

1.2.1. Küreselleşmenin Ekonomik Boyutları

1.2.2. Küreselleşmenin Siyasi Boyutu

1.2.3. Küreselleşmenin Kültürel Boyutu

1.3. Küreselleşme Sürecini Etkileyen Faktörler

1.3.1. Teknolojik Faktörler

1.3.2. Siyasi Faktörler

1.3.3. Ekonomik Faktörler

 

II. BÖLÜM

DÜNYA EKONOMİSİNDE BÖLGESELLEŞME EĞİLİMLERİ VE KÜRESELLEŞME

 

2.1. Bölgesel Ekonomik Birleşmenin Başarı Koşulları

2.1.1. Ekonomik Gelişme Farklılıklarının Az Olması

2.1.2. Coğrafi Yakınlık

2.1.3. Ekonomik Yapı Benzerliği

2.1.4. Altyapı İmkânları

2.1.5. Askeri ve Politik Ortaklık

2.1.6. Sosyal, Kültürel, Tarihsel ve Dinsel Ortaklık

2.2. Ülkeleri Ekonomik Birleşmeye İten Nedenler

2.2.1. Ekonomik Nedenler

2.2.2. Politik Nedenler

2.3. Bölgesel Ekonomik Birleşme Çeşitleri

2.3.1. Tercihli Ticaret Anlaşmaları

2.3.2. Serbest Ticaret Bölgesi

2.3.3. Gümrük Birliği

2.3.4. Ortak Pazar

2.3.5. Ekonomik Birlik

 

III. BÖLÜM

KÜRESELLEŞME VE BÜTÜNLEŞME SÜRECİNDE YABANCI SERMAYE HAREKETLERİ

 

3.1. Yabancı Sermaye ve Kapsamı

3.2. Dolaysız (Direct) Yabancı Sermaye Yatırımı

3.3. Portföy Yatırımı

3.4. Dolaysız Yabancı Sermaye Yatırımlarının Nedenleri

3.5. Dünya’da Yabancı Sermaye Hareketleri

3.5.1. Bölgelere Göre Yabancı Sermaye Hareketleri

3.5.2. Dünyadaki Yabancı Sermayenin Sektörel Dağılımı

 

IV. BÖLÜM

YABANCI SERMAYENİN BİR ÜLKEYE GELMESİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

4.1. Ekonomik Faktörler

4.2. Siyasi Faktörler

4.3. Psikolojik Faktörler

4.4. Ahlaki ve Moral Değerler

 

V. BÖLÜM

YABANCI SERMAYENİN EV SAHİBİ ÜLKE EKONOMİSİ ÜZERİNDEKİ ÖNEMİ VE ETKİLERİ

 

5.1.Ülke Üzerinde Ekonomik Etkileri

5.1.1. Milli Gelir Etkisi

5.1.2. Ödemeler Dengesi Etkisi

5.1.3. Uluslar arası Ekonomik İlişkilere Etkisi

5.1.4. Teknoloji ve İşletmecilik Bilgisine Etkisi

5.1.5. İstihdam Etkisi

5.1.6. Bölgesel Kalkınmaya Etkisi

5.2. Sosyal Etkileri

5.3. Diğer Etkileri

5.4. Olumsuz Etkileri

 

VI. BÖLÜM

TÜRKİYE’DE YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI

 

6.1. Yabancı Sermayenin Tarihsel Gelişimi

6.1.1. Cumhuriyet Öncesi Dönem

6.1.2. 1923-1954 Dönemi

6.1.3. 1962-1980 Dönemi: İthal İkamesine Yönelik Sanayileşme

6.1.4. 1980 Sonrası Dönemi: İhracata Yönelik Sanayileşme

6.2. Yabancı Sermaye İzinlerinin Sektörlere Göre Dağılımı

6.3. Yabancı Sermaye İzinlerinin Ülkelere Göre Dağılımı

6.4. Kalkınma Planlarında Yabancı Sermaye Yatırımları

6.4.1. Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Dönemi (1963-1967)

6.4.2. İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Dönemi (1968-1972)

6.4.3. Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı Dönemi (1973-1977)

6.4.4. Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı Dönemi (1979-1983)

6.4.5. Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Dönemi (1985-1989)

6.4.6. Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı Dönemi (1990-1994)

6.4.7. Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Dönemi(1996-2000)

6.4.8. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Dönemi (2001-2004)

 

VII. BÖLÜM

TÜRKİYE’DE YABANCI SERMAYE ORTAMI VE İZLENEN POLİTİKALAR

 

7.1. Türkiye’de Yabancı Sermaye Girişini Düzenleyen Teşvik Yasaları
7.2. Yabancı Sermaye Politikasının Esasları

7.3. Ülkemizde Yabancı Sermaye Yatırım Ortamı

7.4. Türkiye’nin Yabancı Sermaye Çekem Açısından Sahip Olduğu Dezavantajlar

7.5. Türkiye’nin Uluslar arası Yabancı Sermaye İhtiyacı

 

VIII. BÖLÜM

KÜRESELLEŞME SÜRECİNDE ULUSLAR ARASI TURİZM HAREKETLERİ

 

8.1. Uluslar arası Turizm

8.1.1. Uluslar arası Konaklama Kapasitesi

8.1.2. Uluslar arası Turizm Hareketlerinin Bölgesel Dağılımı

8.1.3. Uluslar arası Turizm Gelirleri ve Bölgesel Dağılımı

8.1.4. Uluslar arası Turizmde En Çok Turist Çeken Belli Başlı Çekim Merkezleri

8.1.5. Uluslar arası Turizmden En Çok Pay Alan Ülkeler

 

IX. BÖLÜM

KÜRESELLEŞME SÜRECİNDE TÜRKİYE TURİZMİ VE TURİZMİN TÜRK EKONOMİSİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ

 

9.1. Küreselleşme Sürecinde Türkiye Turizmi

9.2. Turizm Sektörünün Türkiye Ekonomisindeki Yeri ve Önemi

9.2.1. Milli Gelire Etkisi

9.2.2. İstihdam Etkisi

9.2.3. Ödemeler Dengesine Etkisi

9.2.4. Bölgesel Kalkınmaya Etkisi

 

X. BÖLÜM

KÜRESELLEŞME SÜRECİNDE ULUSLAR ARASI TURİZMDE VE TÜRKİYE TURİZMİNDE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARININ GELİŞİMİ VE ÖNEMİ

 

10.1. Doğrudan Yabancı Yatırımlar İçin Konaklama İşletmeleri Yatırım Kriterleri

10.2. Yabancı Sermayeli Turizm Yatırımlarını Olumsuz Etkileyen Önemli Faktörler

10.2.1. Yatırım Aşamasındaki Engeller

10.2.2. İşletme Aşamasındaki Engeller

10.3. Türk Turizminde Yabancı Sermaye Yatırımları ve Gelişimi

10.3.1. Türk Turizm Yatırımlarındaki Gelişmeler

10.3.1.1. Turizmde Yatırım Teşviklerin Gelişimi

10.3.1.2. Turizmde Konaklama Tesislerin Gelişimi

10.3.2. Türk Turizm Yatırımlarında Yabancı Sermaye Yatırımları

10.3.2.1. Yabancı Sermayenin Türk Turizmindeki Önemi

10.3.2.2. Turizm Sektöründe Yabancı Sermaye Zorunluluğunu Gerektiren Nedenler

10.3.2.3. Türk Turizminde Yabancı Sermayenin Gelişimi

10.3.2.4. Yabancı Sermayenin Geliş Şekli ve Alt Sektöre Göre Dağılımı

10.3.4. Türk Turizminde Yabancı Sermaye Ortamı ve Ortamın İyileştirilmesi

10.3.5. Yabancı Sermayenin Türk Turizminde Olumsuz Etkileri

10.3.6. Turizm Sektöründe Yabancı Sermayenin Beraberinde Getirdiği Avantajlar

 

V. SONUÇ VE ÖNERİLER

 

KAYNAKÇA